Basın Kanunu Tasarısı, TBMM Adalet Komisyonu'nda Kabul Edildi

"Basın özgürlüğünü ve bu özgürlüğün kullanımını düzenlemek" amacıyla hazırlanan ve 5680 Sayılı Basın Kanunu'nu yürürlükten kaldıran "Basın Kanunu Tasarısı", TBMM Adalet Komisyonu'nda kabul edildi.


AK Parti Zonguldak Milletvekili Köksal Toptan başkanlığında toplanan Adalet Komisyonu'na Hükümet adına Devlet Bakanı Beşir Atalay katıldı. Basın örgütlerinin temsilcilerinin de hazır bulunduğu komisyon toplantısında, alt komisyon metni esas alınarak görüşme yapıldı. Alt komisyonun tasarının üçüncü maddesine ''basın özgürdür'' ibaresinden sonra gelmek üzere eklediği ''sansür edilemez'' ibaresi metinden ''böyle bir hükme gerek yok'' gerekçesiyle çıkarıldı.
Komisyonda, ''Süreli yayınlar ve süresiz yayınlar yoluyla işlenen suçlardan eser sahibi sorumludur'' hükmü uzun tartışmalara neden oldu. Basın örgütleri temsilcileri ve bazı milletvekilleri bu hükmün zaman zaman yazdıkları haberler değiştirilerek basın yayın organlarında kullanılan muhabirler açısından çok büyük sakınca doğuracağı görüşü dile getirildi. Muhabirlerin hem hak etmedikleri bir sorumlulukla karşı karşıya kalabilecekleri hem de ekonomik güçlükleri dolayısıyla karşılaşacakları para cezalarını ödeyemeyecekleri ifade edildi. Ancak, uzun tartışmalarda diğer eser sahipleri ile muhabirlerin yazdıkları haberler bakımından bir ayrım yapabilecek formül bulunamadı. Bakan Atalay da bu maddenin gazetecilerin kaygılarının aksine basın özgürlüğüne katkı sağlayacağı görüşünü dile getirdi. Tasarının ilgili maddesi aynen kabul edildi.
TASARI NELER GETİRİYOR?
TBMM Adalet Komisyonu'nda kabul ettiği ve ''Basın özgürdür. Bu özgürlük, bilgi edinme, yayma, eleştirme, yorumlama ve eser yaratma haklarını içerir'' denilen tasarıda, ''Basın özgürlüğünün kullanılması ancak demokratik bir toplumun gereklerine uygun olarak, başkalarının şöhret ve haklarının, toplum sağlığının ve ahlakının, milli güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği ve toprak bütünlüğünün korunması, devlet sırlarının açıklanmasının veya suç işlenmesinin önlenmesi, yargı gücünün otorite ve tarafsızlığının sağlanması amacıyla sınırlanabilir'' hükmüne yer verildi.
ZORUNLU BİLGİLER
Tasarıya göre, her basılmış eserde, basıldığı yer ve tarih, basımcının adları, varsa ticari unvanları ve işyeri adreslerinin göstermesi zorunlu olacak. İlan, tarife, sirküler ve benzerlerinde bu hüküm uygulanmayacak.
Haber ajansı yayınları hariç her türlü süreli yayında, ayrıca yönetim yeri, sahibinin, varsa temsilcisinin, sorumlu müdürün adları ve yayının türü de belirtilecek.
Tasarı uyarınca, her süreli yayının bir sorumlu müdürü olacak. Sorumlu müdür, birden fazla ise her birinin sorumlu olduğu bölüm belirtilecek. Sorumlu müdür olmak için, ''18 yaşını bitirmiş olmak, TC vatandaşı olmayanlar için karşılıklılık ilkesi doğrultusunda Türkiye'de yerleşim yeri sahibi olmak ve devamlı oturmak, en az ortaöğretim veya dengi bir eğitim kurumundan mezun olmak, kısıtlı veya kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak ve yüz kızartıcı suçlardan mahkum olmamak'' koşulları aranacak.
SÜRELİ YAYIN SAHİPLİĞİ
Tasarıya göre, gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşları da süreli yayın sahibi olabilecek. Süreli yayın sahibi olabilmek için Türk vatandaşlığı gibi bir koşul aranmayacak.
Süreli yayınların çıkarılabilmesi için kaydedilmek üzere yönetim yerinin bulunduğu yerin Cumhuriyet Başsavcılığı'na bir beyanname vermesi yeterli olacak.
Süreli yayın sahibi beyanname verdiği tarihten itibaren bir sene içinde süreli yayın yayımlayamaz veya yayımlandıktan sonra yayıma 3 yıl süreyle ara verirse beyanname hükümsüz kalacak ve sağladığı hak ortadan kalkacak.
Basımcı, bastığı her türlü yayının imzalı iki nüshasını, dağıtım veya yayımın yapıldığı gün, mahallin Cumhuriyet Başsavcılığı'na teslim etmekle yükümlü bulunacak. Bu yükümlülük, basılmış eserin, içerik ve biçim yönünden herhangi bir değişikliği içeren daha sonraki basımları ile tıpkı basımları için de geçerli olacak.
CEZAİ SORUMLULUK
Basılmış eserler yoluyla işlenen suç yayım anında oluşacak. Süreli ya da süresiz yayın yoluyla işlenen suçlardan eser sahibi sorumlu tutulacak.
Süreli yayınlarda eser sahibinin belli olmaması veya yayım sırasında ceza ehliyetine sahip bulunmaması ya da yurtdışında bulunması nedeniyle Türkiye'de yargılanamaması veya verilecek cezanın eser sahibinin diğer bir suçtan dolayı kesin hükümle mahkum olduğu cezaya etki etmemesi hallerinde, sorumlu müdür sorumlu olacak. Ancak bu eserin sorumlu müdürün karşı çıkmasına rağmen yayımlanması halinde, bundan doğan sorumluluk yayımlatana ait olacak.
Aynı durumla süresiz yayınlarda karşılaşılması halinde yayımcı, yayımcının belli olmaması veya basım sırasında ceza ehliyetine sahip bulunmaması ya da yurt dışında olması nedeniyle Türkiye'de yargılanamaması hallerinde ise basımcı sorumlu olacak.
HABER KAYNAĞI AÇIKLANMAYA ZORLANAMAYACAK
Tasarıya göre, süreli yayın sahibi, sorumlu müdür ve eser sahibi, bilgi ve belge dahil her türlü haber kaynaklarını açıklamaya ve bu konuda tanıklık yapmaya zorlanamayacak.
Basılmış eserler yoluyla işlenen fiillerden doğan maddi ve manevi zararlardan dolayı süreli yayınlarda eser sahibi ile yayın sahibi ve varsa temsilci, süresiz yayınlarda ise eser sahibi ile yayımcı, yayımcının belli olmaması halinde ise basımcı müştereken ve müteselsilen sorumlu olacak.
Bu hüküm, süreli ve süreli olmayan yayınlarda yayın sahibi, marka veya lisans sahibi, kiralayan, işleten veya herhangi bir sıfatla yayınlayan, yayıncı gibi hareket eden gerçek veya tüzel kişiler hakkında da uygulanacak. Tüzel kişi şirketse, anonim şirketlerde yönetim kurulu başkanı, diğer şirketlerde en üst yönetici, şirket ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu tutulacak.
Zararı doğuran fiilin işlenmesinden sonra yayının her ne surette olursa olsun devredilmesi, başka bir yayınla birleştirilmesi veya sahibi olan gerçek veya tüzelkişinin herhangi bir surette değişmesi halinde, yayını devir alan, birleşen ve her ne surette olursa olsun yayın sahibi gibi hareket eden gerçek ve tüzel kişiler ve anonim şirketlerde yönetim kurulu başkanı, diğer şirketlerde üst yönetici, bu fiil nedeniyle hükmedilecek tazminattan müştereken ve müteselsilen sorumlu olacak.
DÜZELTME VE CEVAP HAKKI
Süreli yayınlarda kişilerin şeref ve haysiyetini ihlal edici veya kişilerle ilgili gerçeğe aykırı yayım yapılması halinde, bundan zarar gören kişinin yayım tarihinden itibaren 2 ay içinde göndereceği suç unsuru içermeyen, üçüncü kişilerin hukuken korunan menfaatlerine aykırı olmayan düzeltme ve cevap yazısını, sorumlu müdür hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın, günlük süreli yayınlarda yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç üç gün içinde, diğer süreli yayınlarda yazıyı aldığı tarihten itibaren 3 günden sonraki ilk nüshada, ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunlarda, aynı puntolarla ve aynı şekilde yayımlayacak.
CEZALAR
Tasarı'da 300 milyon liradan 40 milyar liraya kadar değişen miktarlarda ağır para cezaları da öngörüldü. Sorumlu müdür hakkında verilen ağır para cezasının ödenmesinden yayın sahibi de müteselsilen sorumlu olacak.
Düzeltme ve cevap yazısının yayımlanmaması ya da buna ilişkin diğer koşulların yerine getirilmemesi durumunda hakim, masraflar yayın sahibi tarafından karşılanmak üzere bu yazının tirajı 100 binin üzerinde olan iki gazetede ilan şeklinde yayımlanmasına karar verebilecek.
SÜRELİ YAYINLARIN DAĞITIMI
Tasarıya göre, süreli yayınların dağıtımını yapan kişiler, kendilerinden dağıtımı istenen yayınları, dağıtımını yaptıkları diğer yayınlar için aldıkları satış fiyatı, tiraj ve sayfa sayısına göre belirlenen dağıtım ücretini aşmayacak bir bedel karşılığında dağıtmakla yükümlü olacaklar. Bu yükümlülüğe aykırı davrananlar, dağıtımından kaçındıkları yayının toplam bedelinin 10 misli oranında ağır para cezasıyla cezalandırılacaklar.
Süreli yayınları perakende olarak satışa sunan gerçek veya tüzel kişiler, aynı anda diledikleri kadar dağıtım şirketiyle anlaşıp diledikleri yayınları satabilecekler. Hiç kimse bu kişilere rakip yayınları satmama yükümlülüğü getiremeyecek ve bu yayınları satmama koşullarına bağlı ve bu sonucu doğuracak edimlerde bulunamayacak.
EL KOYMA DAĞITIM VE SATIŞ YASAĞI
Soruşturma için her türlü basılmış eserin en fazla 3 adedine Cumhuriyet Savcısı ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde kolluk kuvvetleri el koyabilecek.
Soruşturma ve kovuşturmanın başlatılmış olması şartıyla Atatürk Aleyhine İşlenmiş Suçlar Hakkında Kanun, İnkılap Kanunları ve TCK ve Terörle Mücadele Yasası'ndaki devlet aleyhine işlenen suçlar ile ilgili olarak basılmış eserlerin tamamına hakim kararıyla el konulabilecek.
Hangi dilde olursa olsun Türkiye dışında basılan süreli ve süresiz yayın ve gazetelerin yukarda belirtilen suçları içerdiklerine ilişkin kuvvetli delil bulunması halinde bunların Türkiye'de dağıtılması veya satışa sunulması, Cumhuriyet Başsavcılığı'nın talebi üzerine sulh ceza hakiminin kararıyla yasaklanabilecek.
DAVA SÜRELERİ
Tasarı ile basılmış eserler yoluyla işlenen ve bu kanunda öngörülen diğer suçlarla ilgili ceza davalarının, günlük süreli yayınlar yönünden 3 ay, diğer basılmış eserler yönünden 6 ay içinde açılması zorunlu hale getiriliyor. Bu süreler, basılmış eserlerin Cumhuriyet Başsavcılığı'na teslim edildiği tarihten itibaren başlayacak.
Basılmış eserler yoluyla işlenen veya bu kanunda öngörülen diğer suçlardan dolayı açılan davalardan ağır ceza işlerinden olanlar; ağır ceza mahkemelerinde, diğerleri ise asliye mahkemelerinde görülecek. Basılmış eserler yoluyla işlenen veya bu kanunda öngörülen diğer suçlara ilişkin davalar acele işlerden sayılacak.
Kaynak: Medyatava

---

Bilgi Edinme Hakkı Kanunu hakkında Yönetmelik

Bu konudaki son gelişmeler için: http://www.bilgilenmehakki.org